Duurzaam bouwen vraagt om meer vakkennis, ook bij architecten. Wie circulair wil ontwerpen, moet begrijpen hoe materialen werken. Daarom is er de cursus Betonkunde voor architecten. Bart van Kampen en Marco Overwijk (De Zwarte Hond) vertellen wat deze cursus oplevert, en waarom het tijd is dat architecten weer bouwmeesters worden.
Bij De Zwarte Hond werken ongeveer 130 mensen verspreid over drie vestigingen. Het bureau combineert architectuur en stedenbouw en maakt gebouwen die bijdragen aan hun omgeving. ‘We zijn een maatschappelijk betrokken bureau,’ zegt Bart van Kampen (50), partner en architect. ‘Een gebouw moet niet alleen goed zijn voor de opdrachtgever, maar ook iets teruggeven aan de stad.’
Bart is bij De Zwarte Hond onder meer verantwoordelijk voor onderwijsgebouwen, theaters en musea. Marco Overwijk (36) werkt er sinds zeven jaar als projectleider. Samen ontwierpen ze Herta Mohr in Leiden, winnaar van de Betonprijs 2024 en genomineerd voor renovatieprijs de Gulden Feniks.
Het bestaande betonnen casco bleef behouden en werd slim hergebruikt. ‘Een uitdagend project,’ vertelt Bart. ‘Met voorgespannen vloeren, weinig ruimte voor aanpassingen. Dan moet je echt samenwerken: architect, constructeur, aannemer. Alleen zo kom je tot een goed en duurzaam resultaat.’
Volgens Bart moet de sector veel meer inzetten op behoud en hergebruik van bestaande gebouwen. ‘Er wordt vaak te snel gesloopt, omdat het zogenaamd te ingewikkeld is. Maar als je weet wat een casco aankan en snapt hoe beton zich gedraagt, dan blijken er vaak veel meer mogelijkheden.’
Marco volgde in 2024 de cursus Betonkunde voor architecten om zijn kennis over beton te verdiepen. ‘Ik heb een mbo-achtergrond, dus ik wist al veel over de praktijk. Maar deze cursus gaf verdieping. Wat gebeurt er met het beton als je iets verandert aan het mengsel? Hoe beïnvloedt dat de sterkte, de kleur, de verwerkbaarheid?’
Die kennis bracht hij meteen in de praktijk, bij Het Gilde Vakcollege in Gorinchem. ‘We wilden geen afwerkvloer, maar het beton zelf als vloer gebruiken. Dat is duurzamer: minder materiaal, geen schadelijke coatings en straks ook beter herbruikbaar. Maar dan moet je dat wel goed kunnen uitleggen aan de opdrachtgever. Waarom kiezen we voor gevlinderd beton? Wat betekent dat voor onderhoud en gebruik?’
Voor scholen is onderhoud een belangrijk aandachtspunt. Marco nam de opdrachtgever mee naar de leverancier van de betonvloer, om het productieproces van dichtbij te laten zien. ‘Als je kunt laten zien en uitleggen hoe iets werkt, groeit het vertrouwen. En je voorkomt discussies later. Dat maakt de cursus zo waardevol: je snapt hoe esthetiek en techniek samenhangen. Je weet waar je ontwerpkeuzes toe leiden.’
Bart vult aan: ‘Dat is precies waarom we onze medewerkers stimuleren om zich te blijven scholen. Vroeger wist een architect hoe iets gemaakt werd. Nu is dat vaak niet meer zo. Maar als je echt duurzame gebouwen wilt ontwerpen, moet je vanaf het begin begrijpen hoe materialen werken. Niet als extraatje, maar als voorwaarde.’
De cursus Betonkunde voor architecten combineert theorie met praktijk. Cursisten maken proefmengsels, bezoeken een betonlaboratorium en krijgen les van experts uit de betonsector. ‘Het mooie is dat je de effecten van keuzes direct ziet,’ zegt Marco. ‘Wat gebeurt er als je meer water toevoegt? Wat doet dat met de structuur? Je leert niet alleen de theorie, maar ziet het ook gebeuren.’
‘En dat is belangrijk,’ vindt Bart. ‘We willen werken met eerlijke, pure materialen. Beton moet beton zijn. Staal moet staal zijn, hout moet hout zijn. Geen coatings of overbodige lagen. Maar je wil ook dat het mooi is. Hoe je dat bereikt, leer je alleen als je weet hoe het materiaal zich gedraagt.’
Waarom zouden andere architecten deze cursus moeten volgen? Marco: ‘Omdat je leert hoe techniek, esthetiek en duurzaamheid samenkomen. En hoe je daar overtuigend over communiceert.’
Bart: ‘Omdat de bouw fundamenteel moet veranderen. En dat begint bij samenwerking tussen denkers en makers. Denk aan Berlage, die prachtige gebouwen ontwierp maar uiteindelijk wel zelf uit stond te leggen hoe er gemetseld moest worden. De architect als bouwmeester: daar moeten we weer naartoe.’
Hoe is het gesteld met ons klimaat in 2050? Harm Edens in gesprek met Heleen de Coninck
Alles over de nieuwe casus bij onze cursus Schoonbeton in de Praktijk.
Stufib rapport 31 bekijkt innovatief beton met alternatieve bindmiddelen, alkali gactiveerde bindmiddelen, toeslagmaterialen en vulstoffen.
Eendaagse workshop voor architecten onder leiding van top betondeskundigen. Wat zijn de eigenschappen van beton en de samenstellende delen?
Leer om te beoordelen of een bestaande betonnen constructie geschikt is voor hergebruik. Voor betononderhoudskundigen en constructeurs.
Hét jaarlijkse toonaangevende netwerkevenement van de beton(bouw)sector in Nederland.
